Laureaci Nagrody Narodowego Centrum Nauki w 2013 r.

Nauki Humanistyczne, Społeczne i o Sztuce

dr Anna Matysiak, Szkoła Główna Handlowa

Osiągnięcie naukowe: integracja perspektyw badawczych (skala mikro i makro, podejście ilościowe i jakościowe) w badaniach przemian rodziny w Europie i ich uwarunkowań z wykorzystaniem zaawansowanych metod modelowania procesów społecznych.

Dr Anna Matysiak zajmuje się badaniami przemiany rodziny, a zwłaszcza procesami tworzenia, rozwoju i rozwiązywania rodzin oraz ich uwarunkowaniami. Dr Matysiak łączy w nich demografię, ekonomię pracy i politykę społeczną, przy użyciu szerokiego spektrum nowoczesnych metod analiz ilościowych. Swoje badania prowadzi we współpracy z demografami z innych krajów. Praca doktorska dr Matysiak stanowiła podstawę do przygotowania książki „Interdependencies Between Fertility and Women’s Labour Supply” wydanej w wydawnictwie Springer w 2011 r. Jest to, jak dotąd, jedyna publikacja ukazująca w perspektywie porównawczej powiązania między aktywnością zawodową kobiet a płodnością w krajach europejskich, w której symetrycznie do krajów o rozwiniętej gospodarce rynkowej ujęte są kraje Europy Środkowo-Wschodniej.

Nauki o Życiu

dr hab. Andrzej Stanisław Dziembowski, Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, Uniwersytet Warszawski

Osiągnięcie naukowe: odkrycie mechanizmu działania głównej rybonukleazy organizmów eukariotycznych – kompleksu egzosomu oraz poznanie funkcji genu C16orf57, którego mutacje powodują poikilodermę z neutropenią.

Dr hab. Andrzej Stanisław Dziembowski jest wybitnym biologiem molekularnym młodego pokolenia, a jego szczególnym osiągnięciem jest odkrycie funkcji ludzkiego genu C16orf57. Rola tego genu w komórkach pozostawała dotychczas całkowicie enigmatyczna, mimo że jego mutacje są obserwowane w takich chorobach, jak poikiloderma z neutropenią, syndrom Rothmunda-Thomsona czy dyskeratosis congenita. Dr hab. Dziembowski, wraz ze swoimi współpracownikami, odkrył, że białko kodowane przez gen C16orf57 jest enzymem modyfikującym cząsteczkę U6 snRNA, która uczestniczy w procesie składania pre-mRNA. Jest to p roces kluczowy dla funkcjonowania każdej komórki. Zespół dra hab. Andrzeja Dziembowskiego zastosował w badaniach szereg zaawansowanych technik eksperymentalnych, w tym genetycznych badań przesiewowych w komórkach drożdży, testów biochemicznych procesu składania pre-mRNA in vitro czy analiz z wykorzystaniem techniki interferencji RNA w hodowlach komórek ludzkich. Wyniki te zostały opublikowane w roku 2012 w prestiżowym czasopiśmie „Genes and Developement”.

4 czerwca 2013 r. dr hab. Dziembowski odznaczony został przez prezydenta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w promowaniu polskiej myśli naukowej.

Nauki Ścisłe i Techniczne

prof. dr hab. Piotr Garstecki, Instytut Chemii Fizycznej PAN

Osiągnięcie naukowe: nowatorskie badania dynamiki płynów złożonych, ich zastosowania w mikrobiologii i biochemii.

Najważniejszym osiągnięciem dra hab. Piotra Garsteckiego jest rozwój zrozumienia fizyki i konstrukcji innowacyjnych układów mikroprzepływowych. Jako pierwszy na świecie podał wyjaśnienie mechanizmu tworzenia kropli w mikroskali. Prace opisujące to zagadnienie należą do jednych z najczęściej cytowanych w tej dziedzinie. Dr hab. Garstecki założył grupę badawczą w Instytucie Chemii Fizycznej PAN, gdzie rozwija techniki mikroprzepływowe w kierunku zautomatyzowanych narzędzi do wysokoprzepustowych badań w chemii, biochemii i mikrobiologii. Realizowane projekty badawcze zaowocowały szeregiem publikacji poświęconych zastosowaniom innowacyjnych narzędzi w biochemii i mikrobiologii.

4 czerwca 2013 r. prezydent RP odznaczył dra hab. Garsteckiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi w pracy naukowo-badawczej.

Fundatorami Nagrody NCN 2013 były firmy: Orange, PGE i PGNiG.