Laureaci Nagrody NCN 2015

Nauki Humanistyczne, Społeczne i o Sztuce

dr hab. Michał Bilewicz, Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii

Osiągnięcie naukowe: pokazanie trójczynnikowej struktury współczesnego antysemityzmu i jej psychologicznych konsekwencji.

Skąd biorą się ludzkie uprzedzenia? Jak ludzka osobowość i sytuacja kształtują nasz stosunek do obcych? Badania Michała Bilewicza eksplorują psychologiczne mechanizmy odpowiedzialne za uprzedzenia i dehumanizację. Pokazują, czemu zwykli ludzie zaczynają wierzyć w teorie spiskowe na temat Żydów. Gdy narasta kryzys, a wielu ludzi zaczyna odczuwać pogorszenie swojej sytuacji materialnej, pojawia się potrzeba wyjaśnienia przyczyn trudności. Właśnie te psychologiczne potrzeby skłaniają ludzi do tworzenia teorii spiskowych i postrzegania innych jako potajemnie knujących przeciw nam. Badania Bilewicza dowodzą, że uprzedzenia antysemickie są też częścią szerszego profilu osobowości, zwanego przez psychologów autorytaryzmem. Autorytaryści to ludzie miłujący posłuszeństwo, konformizm i silną władzę. Osoby autorytarne czują się zagubione w świecie demokratycznym, w którym zasady nie zostały jasno wyznaczone. W ostatnich badaniach Bilewicz wskazuje również na paradoksalne pozytywne konsekwencje takiego profilu osobowości. Umiłowanie autorytarystów do porządku powoduje, że to właśnie oni wystąpią przeciw wszystkim tym, którzy porządek łamią. Jeśli więc na ich oczach ktoś będzie krzywdził Afrykańczyka, wulgarnie obrażał geja czy atakował Żyda, reakcje osób autorytarnych będą znacznie silniejsze niż innych ludzi.  To raczej oni staną w obronie dyskryminowanych, choć osobiście za nimi nie przepadają.

Nauki o Życiu

dr hab. Wiesław Babik, Uniwersytet Jagielloński, Instytut Nauk o Środowisku

Osiągnięcie naukowe: Badania nad ewolucją adaptatywną zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem zmienności genów MHC*.

Dr hab. Wiesław Babik zajmuje się biologią ewolucyjną, a w jej obrębie głównie trzema powiązanymi ze sobą tematami. Bada wpływ hybrydyzacji międzygatunkowej na proces powstawania gatunków, procesy ewolucyjne zachodzące w populacjach wykazujących strukturę geograficzną oraz genetyczne podstawy adaptacji. Informację uzyskuje analizując różnice genetyczne między osobnikami i populacjami w czasie i przestrzeni. Dr hab. Babik opracowuje także metody określania różnic genetycznych między osobnikami, szczególnie w genach głównego kompleksu zgodności tkankowej.

* dr hab. Wiesław Babik został zgłoszony jako kandydat do Nagrody NCN w roku 2015 r. równocześnie przez dwie osoby.

Nauki Ścisłe i Techniczne

prof. dr hab. Piotr Śniady, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Matematyki i Informatyki oraz Polska Akademia Nauk

Osiągnięcie naukowe*:

1) Liczne znaczące wyniki w teorii reprezentacji i probabilistyce nieprzemiennej

2) Zbadanie struktur probabilistycznych w asymptotycznej teorii reprezentacji grup permutacji i ich zastosowanie w teorii algorytmów kwantowych

Celem badań prof. Śniadego jest znalezienie ukrytych struktur, które tłumaczyłyby otaczający nas świat; zarówno widzialny świat fizyczny, jak i niewidzialny świat matematycznych idei. Wskazówek, gdzie takie struktury mogą się znajdować, szuka przy użyciu kombinatoryki, teorii zajmującej się szeroko rozumianymi obiektami skończonymi (takimi jak grafy czy różnorakie diagramy) oraz ich zliczaniem. W ostatnich latach głównym przedmiotem badań prof. Śniadego jest teoria reprezentacji, która bada, w jaki sposób skończone zbiory symetrii mogą realizować się w konkretny, geometryczny sposób. Teoria ta jest przydatna wszędzie tam, gdzie występują bardzo symetryczne problemy: zarówno w matematyce, fizyce, jak i chemii kwantowej. Prof. Śniady ma nadzieję, że wyniki jego badań staną się przydatne, gdy ludzkość skonstruuje pierwsze komputery kwantowe, aby lepiej wykorzystać ich moc obliczeniową lub może na odwrót: by zrozumieć tkwiące w nich ograniczenia.

* prof. dr hab. Piotr Śniady został zgłoszony jako kandydat do Nagrody NCN w roku 2015 r. równocześnie przez dwie osoby.

Fundatorzy Nagrody NCN 2015: