Laureaci Nagrody NCN 2016

Nauki Humanistyczne, Społeczne i o Sztuce

Dr hab. Marcin Szwed, Instytut Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego*

Osiągnięcie naukowe: Prowadzone na dużą skalę badania nad plastycznością mózgu u osób z dysfunkcjami wzroku i słuchu, przełamujące utrwalone w nauce tezy o podziale mózgu na osobne części zmysłowe

Dotychczas sądzono, że mózg podzielony jest na oddzielne części, a każda z nich przetwarza informacje pochodzące z innego zmysłu. Badania przeprowadzone przez dr. hab. Marcina Szweda i jego zespół podważają tę teorię, przyczyniając się do zmiany naszego rozumienia tego, jak działa ludzki mózg. Do tego odkrycia doprowadziła seria eksperymentów, w których osoby widzące uczyły się czytać dotykowym alfabetem Braille’a. Choć czynność ta jest oparta o dotyk, okazało się, że po miesiącach nauki zmiany w mózgu badanych zaszły nie w korze dotykowej, ale w korze wzrokowej. Chwilowe wyłączenie kory wzrokowej sprawiało, że osoby badane tymczasowo traciły zdolność dotykowego czytania, co potwierdziło, że to właśnie ten obszar odpowiada za nowo nabytą umiejętność. Tym samym zespół dr. hab. Szweda wykazał, że w mózgu dorosłej, zdrowej osoby może dojść do znacznej reorganizacji. Wyniki badania zostały opublikowane w prestiżowych czasopismach naukowych i spotkały się z dużym oddźwiękiem zarówno w środowisku naukowym, jak i popularnych mediach krajowych i zagranicznych.

*Dr hab. Marcin Szwed został zgłoszony do Nagrody NCN równocześnie przez pięć osób

- Dwadzieścia lat temu założyłem się z przyjacielem o to, że do 2016 nauka o mózgu wyjaśni istotę snu, dlaczego ludzie i zwierzęta śnią, jak powstają sny i czy do czegoś służą. Założyliśmy się o 1000 dolarów. Przegrałem. Dzięki nagrodzie NCN nie będę musiał się zapożyczać, żeby go spłacić. Jestem wdzięczny NCN za to, że przyznało mi „naukowe Nike”, bo utwierdza mnie to w przekonaniu, że można wrócić do Polski i robić tu fajną naukę. Ta nagroda to też docenienie zespołu fantastycznych ludzi, z którymi mam przyjemność pracować.

Nauki o Życiu

Dr hab. Katarzyna Starowicz-Bubak, Instytut Farmakologii PAN

Osiągnięcie naukowe: Określenie roli układu endokanabinoidowego w rozwoju i terapii bólu przewlekłego oraz opracowanie nowego podejścia farmakologicznego w leczeniu bólu związanego z osteoartozą

Dr hab. Katarzyna Starowicz-Bubak opracowuje nowe strategie leczenia bólu przewlekłego. Głównym celem jej badań jest podniesienie skuteczności leczenia bólu neuropatycznego oraz bólu związanego z osteoartrozą, przez ukierunkowanie terapii na endogenny układ kanabinoidowy. Do ważnych dokonań uczonej należy opisanie nowego, złożonego mechanizmu działania wytwarzanego przez organizm anandamidu w bólu neuropatycznym. Lepsze zrozumienie interakcji pomiędzy receptorami kanabinoidowym i waniloidowym w trakcie tej choroby pozwoliło na wskazanie karbaminianowych i mocznikowych pochodnych piperazyny jako substancji o większej skuteczności terapeutycznej i korzystniejszym profilu działania od dotąd stosowanych związków, działających wybiórczo na jeden układ receptorowy. Wyniki badań dr hab. Starowicz-Bubak i jej zespołu mogą przyczynić się do zwiększenia skuteczności postępowania przeciwbólowego u pacjentów z zespołami bólu przewlekłego.

- Nagroda Narodowego Centrum Nauki jest dla mnie zaszczytem, satysfakcją i wyróżnieniem. Utwierdza mnie w przekonaniu, że pewne decyzje, które podjęłam w swoim życiu były słuszne. Przyznana Nagroda potwierdza wagę prowadzonych przeze mnie badań, które dotyczą skutecznego leczenia bólu. Jest zwieńczeniem moich dotychczasowych osiągnięć w tym temacie, ale także motywacją do dalszej pracy, aby przyczynić się do zwiększenia skuteczności postępowania przeciwbólowego u pacjentów z zespołami bólu przewlekłego. Przyznanie mi Nagrody jest również dla mnie okazją, aby serdecznie podziękować tym wszystkim, którzy okazali wsparcie i zarazili swoją pasją do nauki, stając się najlepszym przykładem do naśladowania. To ludzie mądrzy, ambitni, z pasją do nauki, którzy razem ze mną zgłębiali problemy naukowe. Nagroda NCN to wyróżnienie zarówno dla mnie, jak i dla moich bliskich. W pojedynkę nie da się osiągnąć zbyt wiele, dlatego tak ważne jest wsparcie rodziny, dzięki której mogę łączyć pasje zawodowe z życiem rodzinnym.

Nauki Ścisłe i Techniczne

Prof. dr hab. Mikołaj Bojańczyk, Uniwersytet Warszawski

Osiągnięcie naukowe: Wybitne wyniki informatyczne w teorii automatów i logice

Prof. Mikołaj Bojańczyk w swoich pracach z dziedziny informatyki teoretycznej, logiki i teorii automatów rozwiązał kilka znanych problemów otwartych, a także wypracował ogólną metodę pozwalającą sprowadzać problemy teorii automatów na grunt algebry. W swoich najważniejszych pracach porównywał siłę obliczeniową różnych modeli obliczeń, m.in. wariantów automatów na drzewach lub formalizmów logicznych interpretowanych w strukturach drzewiastych.

- Czuję się zaszczycony nagrodą NCN. Traktuję ją jako wyraz uznania dla szerszego środowiska pracującego w Polsce nad podstawami informatyki. W moim odczuciu dziedzina ta jest jedną z mocnych stron polskiej nauki, a nasi naukowcy w niej pracujący mogą śmiało próbować współpracy i współzawodnictwa z najlepszymi ośrodkami na świecie.

• Fundatorzy Nagrody NCN 2015
• Patronat honorowy
• Patronat medialny