Pierwsze urodziny NCN

Niemal 470 milionów złotych przekazanych polskim naukowcom oraz blisko dwa tysiące projektów badawczych wyłonionych w konkursach – to bilans pierwszego roku działalności Narodowego Centrum Nauki (NCN). Zarządzana przez naukowców instytucja w marcu świętuje urodziny.

Uroczystości rocznicowe z udziałem ministra nauki i szkolnictwa wyższego odbywają się w Krakowie 9 marca. Prof. Barbara Kudrycka będzie uczestniczyć w posiedzeniu plenarnym Rady NCN oraz w konferencji prasowej. Po południu zaplanowano również przyjęcie rocznicowe w krakowskim Międzynarodowym Centrum Kultury.

Narodowe Centrum Nauki rozdziela środki pochodzące z budżetu państwa na finansowanie badań naukowych za pośrednictwem otwartych konkursów. O grant może ubiegać się praktycznie każdy naukowiec, pod warunkiem, że zaplanowane przez niego zadania badawcze będą mieścić się w zakresie badań podstawowych.

Centrum ogłosiło pierwsze konkursy 15 marca 2011 r. W ciągu dwunastu miesięcy działalności co kwartał ogłaszało i następnie rozstrzygało kolejne ich edycje.

Zorganizowanie w ciągu roku sprawnie działającej instytucji obsługującej znaczną część polskiej nauki było nie lada wyzwaniem. Tym bardziej, że wraz z tworzeniem biura i formułowaniem procedur jego działania przejęliśmy nadzór nad prawie dwunastu tysiącami projektów obsługiwanych wcześniej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także ogłosiliśmy jedenaście nowych konkursów. Dzięki ogromnej pracy kilkudziesięciu osób oraz tysięcy ekspertów i recenzentów, w pierwszym roku działalności poradziliśmy sobie z niemal piętnastoma tysiącami wniosków o finansowanie badań i rozdzieliliśmy między naukowców ponad pół miliarda złotych. Korzystaliśmy przy tym z najlepszych praktyk światowych w ocenie i kwalifikacji zgłoszonych propozycji – podkreśla prof. Andrzej Jajszczyk, Dyrektor Narodowego Centrum Nauki.

NCN ma swojej ofercie sześć różnych typów konkursów, adresowanych do badaczy reprezentujących szerokie spektrum dyscyplin, znajdujących się na różnych etapach kariery zawodowej. Propozycję dla siebie znajdą tu zarówno osoby rozpoczynające karierę naukową, jak i doświadczeni badacze. W żadnym z konkursów NCN nie istnieją ograniczenia co do wieku wnioskodawców.

• OPUS to uniwersalny konkurs NCN, otwarty dla wszystkich naukowców, niezależnie od posiadanego stopnia naukowego oraz doświadczenia. Pozwala osiągnąć cel naukowy poprzez finansowanie różnorodnych zadań badawczych, w tym zakupu niezbędnej aparatury.
• PRELUDIUM to szansa na zdobycie grantu dla osób, które nie posiadają jeszcze stopnia naukowego doktora, a mają dobry pomysł na badania podstawowe. Wnioskodawcy nie muszą (choć mogą) być studentami studiów doktoranckich.
• SONATA to konkurs skierowany do osób, które stosunkowo niedawno, bo do 5 lat przed rokiem wystąpienia w wnioskiem uzyskały stopień naukowy doktora. Konkurs daje niepowtarzalną szansę stworzenia unikatowego warsztatu badawczego lub powołania nowego zespołu naukowego.
• MAESTRO to konkurs dla najbardziej doświadczonych naukowców, w ramach którego mogą otrzymać finansowanie na realizację pionierskich badań naukowych, również badań interdyscyplinarnych, które mogą mieć znaczący wpływ na rozwój nauki.
• Konkurs HARMONIA umożliwia polskim naukowcom pozyskanie środków na finansowanie badań we współpracy z zagranicznymi partnerami.
• Konkurs na finansowanie staży podoktorskich w założeniu ma promować mobilność naukowców i zachęcać ich do rozpoczynania współpracy z krajowymi jednostkami badawczymi. Ogromną zaletą grantów przyznawanych w tym konkursie są atrakcyjne warunki finansowe.

W NCN wprowadziliśmy nowe typy konkursów grantowych i nowe zasady ewaluacji. Wzorowany na Europejskiej Radzie ds. Badań Naukowych (ERC) system paneli dziedzinowych, przejrzysty - dwustopniowy proces oceny wniosków, wysokie wymagania jakościowe i etyczne przyjęte przez Radę przy wyborze ekspertów, stanowią podwaliny systemu grantowego NCN. Nowe typy konkursów kierowane zarówno do młodych badaczy, jak i najwybitniejszych uczonych, wraz z konkursami adresowanymi do szerokiej grupy naukowców, tworzą spójną i całościową ofertę grantową. Obecnie najważniejszy cel Rady to rozwijanie i ulepszanie tego systemu, prowadzone w stałym dialogu z całym środowiskiem naukowym – podkreśla prof. Michał Karoński, przewodniczący Rady Narodowego Centrum Nauki.

Istotną nowością w konkursach NCN jest to, że wnioski mogą składać nie tylko naukowcy zatrudnieni w podmiotach uprawnionych do otrzymania finansowania, ale również osoby fizyczne – niezależni naukowcy z dobrym pomysłem na badania, którzy chcą samodzielnie pozyskać pieniądze na realizację swoich projektów. We wcześniejszym modelu finansowania nauki do ubiegania się o granty konieczne było potwierdzone wsparcie określonej instytucji. Wnioski składane w konkursach ogłaszanych przez NCN są oceniane dwuetapowo. W pierwszym etapie oceniają je Zespoły Ekspertów. W drugim etapie wnioski analizują recenzenci zewnętrzni, reprezentujący dziedzinę, której dotyczy recenzowany wniosek lub dziedzinę pokrewną. Ostateczne decyzje o finansowaniu bądź odrzuceniu wniosku podejmuje Zespół Ekspertów podczas posiedzenia. Proces oceny wniosków, w zależności od rodzaju konkursu, trwa od czterech do sześciu miesięcy.

NCN w pierwszym roku działalności (marzec 2011 – marzec 2012)

• Konkursy ogłoszone: 11
• Konkursy rozstrzygnięte: 5
• Wysokość przyznanych środków: 647 milionów złotych
• Liczba wniosków rozpatrywanych w konkursach: 14 917
• Liczba przyznanych grantów: 1 929
• Liczba projektów przejętych z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego: 11 368
• Liczba projektów obsługiwanych: 26 285
• Wykorzystanie w 2011 roku dotacji celowej na finansowanie badań podstawowych: 99,5%