Zaślubiny kultur: wymiany królowych a europejskie tożsamości (1500-1800)

Co najmniej dwie europejskie kultury spotykają się podczas zaślubin, kiedy król lub książę wybiera na żonę niewiastę z innego kraju. Mówi ona często innym językiem, wyznaje inną wiarę chrześcijańską i jest wychowana w zupełnie innej kulturze dworskiej. Sprowadzona do nowej stolicy, z dala od swojej ojczyzny, staje przed możliwością zintegrowania się z nowym środowiskiem przez zmianę wiary i nauczenie się nowego języka lub utrzymania aury „obcokrajowca”, nieraz wzbudzając odruchy wrogości, czy wręcz stając się obiektem teorii spiskowych.

Jednak już samą swoją obecnością powoduje przemiany w nowym środowisku. Nowo przybyła mężatka zazwyczaj nie jest sama, towarzyszą jej damy dworu, służący, duchowni, nierzadko artyści, rzemieślnicy, muzycy i aktorzy. Przywozi ze sobą książki, dzieła sztuki, ubrania, biżuterię, meble i obiekty, które do dziś można podziwiać w europejskich muzeach. Jeśli jest miłośniczką opery lub teatru, zazwyczaj szerzy swoje zainteresowania w nowej ojczyźnie. Może wnieść ze sobą również niematerialny bagaż: idee religijne, filozoficzne oraz polityczne lub naukowe inspiracje. Zazwyczaj prowadzi bogatą korespondencję ze swoimi bliskimi i nierzadko zdarza się, że rodzina próbuje wpływać na postępowanie córki za granicą.

Wzgórze Wawelskie, Kraków

Wymiana kulturowa w dawnej Europie

W celu zbadania roli małżonki-cudzoziemki będącej pośredniczką nowej kultury oraz katalizatorem zmian w nowym środowisku dworskim grupa naukowców z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Polski i Szwecji będzie analizować liczne przejawy wymiany kulturowej z okresu między 1500 a 1800 rokiem. Owe przykłady umożliwią nam wgląd w kulturowe synergie między północną (Szwecja, Dania, Finlandia, Niemcy, Wielka Brytania), wschodnią (Polska-Litwa) i południową (Włochy, Hiszpania, Portugalia) Europą z perspektywy powstającej dychotomii między centrum a peryferium. Analizy badaczy z Polski pozwolą ustalić, w jakim zakresie zabytki kultury materialnej, muzyki i architektury są manifestacją wymiany kulturowej, która się dokonała przez matrymonialne związki dynastyczne. Dzięki temu będzie możliwe określenie nowej politycznej, kulturowej i językowej mapy Europy wykraczającej poza nowoczesne granice państw narodowych. Pracując wspólnie z kolegami w pałacach historycznych, muzeach i bibliotekach, członkowie grupy badawczej postarają się znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego niektórzy monarchowie zapisali się w pamięci narodowej, inni zaś nie. Prace nad projektem umożliwią również reinterpretację znaczenia artefaktów, które zostały zapomniane przez pokolenia.

Jagiellonowie na kulturowej mapie Europy

Grobowiec Zofii w Wolfenbüttel, Niemcy

Część projektu prowadzona w Polsce pod kierownictwem dr hab. Almut Bues będzie poświęcona postaci polskiej księżniczki Zofii Jagiellonki, która w roku 1556 wyszła za mąż za księcia Heinricha II, z domu Braunschweig-Wolfenbüttel, i jej siostry Katarzyny Jagiellonki, w roku 1562 poślubionej księciu Johannowi z Finlandii, czyli późniejszemu królowi Szwecji Johannowi III.

Grobowiec Katarzyny w Uppsali, Szwecja

Dzięki tym badaniom zostanie sprawdzona hipoteza, czy córki króla Zygmunta i mediolańskiej księżniczki Bony Sforzy, którzy nie mieli dużego wpływu politycznego w ówczesnej Europie, stały się za pośrednictwem swoich związków małżeńskich ważnymi pośredniczkami wymiany kulturowej. Szczególną uwagę badacze poświęcą również długotrwałym wpływom kulturowym królowych w nowym środowisku oraz sposobom, w jaki dokonywał się transfer kulturowy. Wyniki badań pozwolą ocenić, w jakim stopniu Jagiellonowie stanowili łącznik pomiędzy Wschodem a Zachodem i Północą a Południem.

W ramach projektu zostanie zorganizowana wystawa w Muzeum Historii Polski, moduł edukacyjny we współpracy z krakowskimi liceami oraz warsztaty naukowe.

Badacze zaangażowani w projekt „Zaślubiny kultur”

Data publikacji: 17.10.2013