Zaślubiny kultur: wymiany królowych a europejskie tożsamości (1500-1800)

Zaślubiny kultur: wymiany królowych a europejskie tożsamości (1500-1800)

  • Polski kierownik projektu: dr hab. Almut Bues, Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie
  • Partnerzy: prof. dr hab. Helen Watanabe-O'Kelly (kierownik projektu), Uniwersytet Oksfordzki, Wielka Brytania; dr Gillian (Jill) Bepler, Biblioteka im. księcia Augusta, Niemcy; prof. dr hab. Svante Norrhem, Uniwersytet w Umeå, Szwecja
  • Tytuł projektu: Zaślubiny kultur: wymiany królowych a europejskie tożsamości (1500-1800)
  • Konkurs: HERA Spotkania kulturowe
Logotyp projektu: biały napis Marrying Cultures na brązowym tle, po lewej fragment obrazu przedstawiający kobiecą dłoń

Co najmniej dwie europejskie kultury spotykają się podczas zaślubin, kiedy król lub książę wybiera na żonę niewiastę z innego kraju. Mówi ona często innym językiem, wyznaje inną wiarę chrześcijańską i jest wychowana w zupełnie innej kulturze dworskiej. Sprowadzona do nowej stolicy, z dala od swojej ojczyzny, staje przed możliwością zintegrowania się z nowym środowiskiem przez zmianę wiary i nauczenie się nowego języka lub utrzymania aury „obcokrajowca”, nieraz wzbudzając odruchy wrogości, czy wręcz stając się obiektem teorii spiskowych.

Jednak już samą swoją obecnością powoduje przemiany w nowym środowisku. Nowo przybyła mężatka zazwyczaj nie jest sama, towarzyszą jej damy dworu, służący, duchowni, nierzadko artyści, rzemieślnicy, muzycy i aktorzy. Przywozi ze sobą książki, dzieła sztuki, ubrania, biżuterię, meble i obiekty, które do dziś można podziwiać w europejskich muzeach. Jeśli jest miłośniczką opery lub teatru, zazwyczaj szerzy swoje zainteresowania w nowej ojczyźnie. Może wnieść ze sobą również niematerialny bagaż: idee religijne, filozoficzne oraz polityczne lub naukowe inspiracje. Zazwyczaj prowadzi bogatą korespondencję ze swoimi bliskimi i nierzadko zdarza się, że rodzina próbuje wpływać na postępowanie córki za granicą.

Zdjęcie przedstawiające Wzgórze Wawelskie w Krakowie

Wzgórze Wawelskie, Kraków

Wymiana kulturowa w dawnej Europie

W celu zbadania roli małżonki-cudzoziemki będącej pośredniczką nowej kultury oraz katalizatorem zmian w nowym środowisku dworskim grupa naukowców z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Polski i Szwecji będzie analizować liczne przejawy wymiany kulturowej z okresu między 1500 a 1800 rokiem. Owe przykłady umożliwią nam wgląd w kulturowe synergie między północną (Szwecja, Dania, Finlandia, Niemcy, Wielka Brytania), wschodnią (Polska-Litwa) i południową (Włochy, Hiszpania, Portugalia) Europą z perspektywy powstającej dychotomii między centrum a peryferium. Analizy badaczy z Polski pozwolą ustalić, w jakim zakresie zabytki kultury materialnej, muzyki i architektury są manifestacją wymiany kulturowej, która się dokonała przez matrymonialne związki dynastyczne. Dzięki temu będzie możliwe określenie nowej politycznej, kulturowej i językowej mapy Europy wykraczającej poza nowoczesne granice państw narodowych. Pracując wspólnie z kolegami w pałacach historycznych, muzeach i bibliotekach, członkowie grupy badawczej postarają się znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego niektórzy monarchowie zapisali się w pamięci narodowej, inni zaś nie. Prace nad projektem umożliwią również reinterpretację znaczenia artefaktów, które zostały zapomniane przez pokolenia.

Jagiellonowie na kulturowej mapie Europy

Kamienna figura kobiety w sukni i koronie. Fragment grobowca Zofii Jagiellonki w Wolfenbüttel

Grobowiec Zofii w Wolfenbüttel, Niemcy

Część projektu prowadzona w Polsce pod kierownictwem dr hab. Almut Bues będzie poświęcona postaci polskiej księżniczki Zofii Jagiellonki, która w roku 1556 wyszła za mąż za księcia Heinricha II, z domu Braunschweig-Wolfenbüttel, i jej siostry Katarzyny Jagiellonki, w roku 1562 poślubionej księciu Johannowi z Finlandii, czyli późniejszemu królowi Szwecji Johannowi III.

Fragment zdjęcia kamiennej figury leżącej kobiety o rękach złożonych jak do modlitwy. Grobowiec Katarzyny Jagiellonki w Uppsali

Grobowiec Katarzyny w Uppsali, Szwecja

Dzięki tym badaniom zostanie sprawdzona hipoteza, czy córki króla Zygmunta i mediolańskiej księżniczki Bony Sforzy, którzy nie mieli dużego wpływu politycznego w ówczesnej Europie, stały się za pośrednictwem swoich związków małżeńskich ważnymi pośredniczkami wymiany kulturowej. Szczególną uwagę badacze poświęcą również długotrwałym wpływom kulturowym królowych w nowym środowisku oraz sposobom, w jaki dokonywał się transfer kulturowy. Wyniki badań pozwolą ocenić, w jakim stopniu Jagiellonowie stanowili łącznik pomiędzy Wschodem a Zachodem i Północą a Południem.

W ramach projektu zostanie zorganizowana wystawa w Muzeum Historii Polski, moduł edukacyjny we współpracy z krakowskimi liceami oraz warsztaty naukowe.


Badacze zaangażowani w projekt Zaślubiny kultur

Badacze zaangażowani w projekt „Zaślubiny kultur”

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Data publikacji: 17.10.2013