Znaczenie lektyny wiążącej mannan w młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) jest najczęściej występującą u dzieci i młodzieży chorobą stawów. Przyczyny jej rozwoju nie zostały jednoznacznie ustalone. MIZS zwykle rozwija się przed ukończeniem 16 lat i trwa co najmniej 6 tygodni. U chorych dochodzi do zesztywnień i zniekształceń stawów, niekiedy także do zaburzeń rozwojowych – najczęściej zaburzeń wagi i wzrostu czy osłabienia kości. W wielu przypadkach, choroba jest związana z zakażeniami wywoływanymi przez bakterie Yersinia enterocolitica, najczęściej należące do serogrupy O:3. O klasyfikacji mikroorganizmów do serogrup O decyduje struktura tzw. wielocukru O-swoistego, będącego częścią lipopolisacharydu (LPS, endotoksyny), jednego z czynników patogenności. Mimo, że w zaatakowanych stawach nie stwierdza się obecności żywych bakterii, kompleksy immunologiczne ich antygenów z przeciwciałami klas IgM, IgG, IgA oraz fragmenty LPS wykrywane są w surowicy i płynie stawowym pacjentów, nawet kilka lat po przebyciu infekcji.

Podstawowym celem realizacji projektu była ocena znaczenia lektyny wiążącej mannan (MBL) w młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów związanym z zakażeniami Yersinia. MBL jest uważana za jeden z kluczowych czynników odporności wrodzonej o aktywności podobnej do przeciwciał (ułatwia fagocytozę czynników zakaźnych przez wyspecjalizowane komórki odpornościowe; uczestniczy w bezpośredniej ich eliminacji na dzięki aktywacji dopełniacza – systemu białek obecnych w surowicy, aktywowanych kaskadowo). W odróżnieniu od przeciwciał odpornościowych, ma jednak szeroką swoistość (rozpoznaje różne mikroorganizmy) i do pełnej, skutecznej aktywności nie wymaga wcześniejszego kontaktu z czynnikiem infekcyjnym.

W trakcie realizacji projektu wykazano między innymi obecność lektyny wiążącej mannan (jak również białek z rodziny fikolin, o podobnej strukturze i aktywności) w próbach płynu stawowego pobranych od pacjentów z MIZS. Zaobserwowano też, że zachowuje ona zdolność do aktywacji dopełniacza. Wyniki oznaczeń stężeń wspomnianych białek w próbach surowic pacjentów i przedstawicieli odpowiedniej grupy kontrolnej oraz badań wybranych polimorfizmów genu MBL2 sugerują, że niedobór MBL może być związany z MIZS, któremu towarzyszy obecność przeciwciał rozpoznających antygeny Yersinia. Niskie stężenia fikoliny-2 obserwowano natomiast stosunkowo często u chorych, niezależnie od występowania tych przeciwciał.

Udowodniono także, że lektyna wiążąca mannan rozpoznaje niektóre lipopolisacharydy Yersinia, a miejscem jej przyłączenia do tych endotoksyn jest region heptozowy wewnętrznego oligosacharydu rdzeniowego.

dr Katarzyna Kasperkiewicz

Jestem absolwentką Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Ukończyłam studia magisterskie na kierunku Analityka Medyczna. Tytuł doktora nauk biologicznych otrzymałam na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego, gdzie prowadziłam pracę badawczą z zakresu immunochemii antygenów powierzchniowych pałeczek Yersinia enterocolitica. Obecnie jestem zatrudniona w Katedrze Mikrobiologii WBiOŚ Uniwersytetu Śląskiego na stanowisku adiunkta naukowo-dydaktycznego. Realizując wyznaczone cele naukowe ściśle współpracuję z Instytutem Biologii Medycznej PAN w Łodzi oraz Katedrą Bakteriologii i Immunologii w Instytucie Haartmana, Uniwersytetem w Helsinkach, a także Katedrą Immunologii i Biologii Komórki w Instytucie Research Center Borstel  w Niemczech.

Data publikacji: 25.11.2016