Zastosowanie nowoczesnych metod fizyko-chemicznych oraz cyfrowej analizy obrazu w procesie dokumentacji, badania i konserwacji witrażowych szkieł zabytkowych...

Korozja manganowa

Konserwacja witraży stanowi skomplikowane zagadnienie ze względu na ich złożoną budowę oraz przeznaczenie. Pełnią one bowiem zarówno funkcję użytkową, jak i ochronną - pozwalają wpuścić światło do pomieszczenia, izolując je jednocześnie przed zmiennymi warunkami panującymi na zewnątrz; a także artystyczną jako barwne wypełnienie otworu okiennego. Witraże są w związku z tym narażone na oddziaływanie czynników fizykochemicznych oraz związanych bezpośrednio z udziałem człowieka. Opracowano dotychczas rozmaite metody ograniczające oddziaływanie wilgoci, wiatru, zmian temperatury itp. na witraże, a także chroniące je przed wandalizmem. Pozostaje jednak kwestia podejścia do ich konserwacji i restauracji. Niefortunne zabiegi, często niepoparte stosownymi badaniami, mogą mieć zgubny wpływ na stan witraży. Dostępne obecnie metody badawcze umożliwiają dogłębne - w większości w sposób nieinwazyjny - rozpoznanie obiektów pod względem technologicznym i stanu zachowania, a w związku z tym ułożenie rzetelnego programu prac konserwatorskich.

Celem projektu jest opracowanie nowego podejścia do ochrony witraży, na przykładzie zespołu czternastu średniowiecznych kwater witrażowych ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Muzeum Collegium Maius UJ w Krakowie, opartego na wykorzystaniu nowoczesnych metod badawczych. Ponadto, zostanie podjęta próba oczyszczania powierzchni szkła metodą ablacji laserowej. Czyszczenie szkła jest etapem niebezpiecznym: osłabiona wskutek upływu czasu struktura może zostać łatwo naruszona, a skutki źle dobranego zabiegu mogą uwidocznić się długo po jego przeprowadzeniu. Powszechnie stosowane metody, nawet przy zachowaniu dużej ostrożności w ich stosowaniu, mogą być zgubne dla zabytkowego szkła. Czyszczenie wiązką laserową może uczynić ten proces bezpiecznym. Rezultaty pracy interdyscyplinarnego zespołu badawczego pozwolą opracować metodykę badawczo-konserwatorską, której zastosowanie będzie możliwe przy okazji badań i konserwacji dowolnych kwater witrażowych.

O witrażach z Grodźca

Od lewej: dr Anna Jasińska, dr Małgorzata Walczak, mgr Jolanta Pollesch, dr Paweł Kaszakiewicz

Historia zespołu czternastu witraży określonych mianem Grupy z Grodźca jest znana jedynie w niewielkim stopniu. Elementy pierwotne datowane są na XV wiek, pozostałe dodano w XIX wieku. Witraże pochodzą z miejscowości Grodziec na Dolnym Śląsku, gdzie prawdopodobnie stanowiły element aranżacji wnętrza pałacowego. W 1966 roku sześć kwater przekazano do ówczesnego Muzeum Śląskiego we Wrocławiu (obecnie Muzeum Narodowe). Pozostałe osiem przekazano do pracowni Żeleńskich w Krakowie, skąd trafiły do Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po konserwacji stały się częścią stałej ekspozycji Muzeum. Stan kwater należących do Muzeum Narodowego we Wrocławiu wymagał interwencji. Konieczne było podjęcie działań konserwatorskich celem uratowania cennych obiektów i umożliwienia ich ekspozycji. Uzyskane dzięki badaniom informacje pozwolą nie tylko opracować stosowny dla sześciu kwater witrażowych program konserwatorski, lecz również potwierdzić proweniencję zespołu.

Dr Małgorzata Walczak

Jest adiunktem w Zakładzie Fizyki Stosowanej Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie. Interesuje się zastosowaniem nieniszczących metod fizyko-chemicznych w badaniach obiektów zabytkowych. Od kilku lat realizuje projekty naukowe, dotyczące analizy i procesu konserwacji witraży historycznych. Odrębną tematyką jej działalności są zagadnienia związane z ablacją laserową, stosowaną w czyszczeniu dzieł sztuki.

Mgr Marta Kamińska

Zdjęcie mikroskopowe powierzchni szkła w świetle przechodzącym

Data publikacji: 19.03.2014