O otwartej nauce, rzetelności i szkołach doktorskich na Dniach NCN 2019

Monday, 20 May 2019

W Łodzi zakończyły się Dni Narodowego Centrum Nauki. Podczas paneli dyskusyjnych, warsztatów i spotkań rozmawiano o rzetelności naukowej, otwartym dostępie do treści naukowych oraz nowościach w ofercie NCN. Ważnym punktem programu była prezentacja nowego konkursu Narodowego Centrum Nauki mającego na celu wsparcie szkół doktorskich, które od nowego roku akademickiego rozpoczną kształcenie doktorantów w polskich uczelniach.

Część oficjalną tegorocznych Dni NCN zainaugurowało otwarte spotkanie środowiska naukowego regionu. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele współorganizatorów wydarzenia: Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Politechniki Łódzkiej, Szkoły Filmowej w Łodzi, Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego, Instytutu Biologii Medycznej PAN oraz Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN. Mieli oni okazję wysłuchać wystąpienia dra hab. Tomasza Suleja z Instytutu Paleobiologii PAN pt. „Moja droga do Science”, podczas którego opowiadał o tym, dlaczego zajął się pracą naukową, jak wygląda jego ścieżka naukowa, w jaki sposób dokonuje kolejnych odkryć i co mu pomaga w codziennej pracy. Wspólnie zastanawiano się nad tym, co jest ważne w pracy naukowca i co można zrobić, aby jeszcze lepiej wspierać badaczy na różnych etapach kariery w ich dążeniu do dokonywania przełomowych odkryć.

Dni NCN pełnią istotną funkcję informacyjną. Dzięki ich mobilnemu charakterowi naukowcy w różnych regionach Polski mogą spotkać się z pracownikami Centrum i dowiedzieć, jakie możliwości finansowania badań naukowych w zakresie badań podstawowych oferuje NCN, jak zabrać się za pisanie wniosku oraz na co zwrócić uwagę podczas przygotowywania projektu, projektowania zespołu naukowego oraz konstruowania kosztorysu.

– Cieszę się, że nasza oferta konkursowa jest już na tyle znana w środowisku, że w ramach Dni NCN możemy już nie tylko informować, ale także podjąć szeroką dyskusję na temat założeń systemu finansowania badań naukowych oraz na temat wartości i jakości nauki w Polsce. Pamiętajmy, że to my – naukowcy – jesteśmy tymi, którzy kształtują system. To my projektujemy i prowadzimy badania, ale również to my jako eksperci oceniamy wnioski. I to od nas zależy, w którą stronę pójdziemy i co osiągniemy w polskiej nauce w ciągu najbliższych lat – podkreśliła prof. Małgorzata Kossowska, przewodnicząca Rady Narodowego Centrum Nauki.

W drugiej części otwartego spotkania środowiska naukowego regionu wziął udział wicepremier, minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin. Uczestnicy wysłuchali czterech prezentacji Narodowego Centrum Nauki o nowościach w zasadach konkursów oraz planowanych istotnych zmianach w ofercie NCN. Dyrektor Centrum prof. Zbigniew Błocki omówił temat open access i planów w zakresie otwartego dostępu do publikacji naukowych powstałych w grantach NCN. Prof. Justyna Olko, członkini Rady NCN, omówiła plan zarządzania danymi, którego sporządzenie i załączenie do wniosku będzie wymagane we wniosku już począwszy od konkursów ogłaszanych w czerwcu br. Dr Laura Bandura-Morgan, kierownik zespołu ds. kontroli i audytu, przedstawiła podejście NCN do promowania rzetelności oraz etyki w nauce, zaś dr Marcin Liana, zastępca dyrektora Centrum, przedstawił opracowywany właśnie program wsparcia przez NCN szkół doktorskich. W założeniu ma on być adresowany do jednostek prowadzących szkoły doktorskie, zaś kierownikiem projektu ma być wybitny naukowiec, który umożliwi wybranemu w trybie konkursowym doktorantowi prowadzenie prac badawczych pod swoim kierunkiem oraz będzie wspierać go w budowaniu kariery naukowej. Program będzie zapewniać 3 lub 4 lata finansowania dla doktoranta. Szczegółowe założenia programu będą znane już niedługo, ponieważ jego ogłoszenie jest planowane na wrzesień br.

– Monitorujemy plany uczelni dotyczące liczby doktorantów w szkołach doktorskich i obawiamy się, że spadek liczby doktorantów może być zbyt daleko idący. Dlatego też propozycja uruchomienia przez Narodowe Centrum Nauki nowego programu wspierającego działalność szkół doktorskich wzbudza w ministerstwie duży entuzjazm – zapewnił wicepremier Jarosław Gowin w swoim wystąpieniu.

W drugim dniu wydarzenia odbyły się dyskusje eksperckie w dwóch panelach. Pierwszemu z nich, pn. „Otwarta nauka", przewodniczył prof. Jacek Kuźnicki, członek Rady NCN z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie. Zaproszeni specjaliści wspólnie zastanawiali się, jakie są korzyści z publikowania w open access, jakie bariery stoją przed naukowcami, którzy chcą w ten sposób publikować wyniki swoich badań oraz jakie możliwości i narzędzia publikowania w otwartym dostępie mają polscy badacze.

– Rocznie na świecie na publikacje naukowe wydawanych jest 10 mld dolarów, w Polsce ponad 250 mln zł. Ok. 80 procent prac publikowanych na świecie nie jest publicznie dostępnych. Z punktu widzenia odpowiedzialności za wydawanie publicznych pieniędzy, nie możemy zaakceptować takich statystyk. Żyjemy w świecie, gdzie kwestia dystrybucji wyników naukowych nie jest problemem technicznym. Uważam, że nauka finansowana ze środków publicznych musi być otwarta. Dlatego dołączyliśmy do inicjatywy cOAlitionS, zrzeszającej instytucje i organizacje, którym leży na sercu dostępność prac naukowych – podkreślił dyrektor NCN, prof. Zbigniew Błocki.

W drugim panelu dyskusyjnym pt. „Ewaluacja wniosków” moderowanym przez prof. Jakuba Fichnę, członka Rady NCN z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, zaproszeni eksperci przyjrzeli się szczegółowo procesowi oceny wniosków w konkursach Narodowego Centrum Nauki. Wspólnie z publicznością zastanawiali się, czy przyjęty model peer review sprawdza się w polskiej rzeczywistości naukowej oraz omówili problemy pojawiające się na różnych etapach tego procesu, zarówno z pespektywy eksperta oceniającego wnioski, jak również z perspektywy wnioskodawcy ubiegającego się o finansowanie.

Równolegle do paneli dyskusyjnych odbywały się warsztaty oraz spotkania tematyczne. Uczestniczący w warsztatach pt. „Jak napisać dobry projekt?" naukowcy wspólnie z koordynatorami dyscyplin NCN pracowali nad przygotowanymi przez siebie abstraktami projektów. Uczyli się, w jaki sposób rozplanować prace nad wnioskiem i przygotować wszystkie niezbędne jego elementy, aby pozytywnie przeszedł ocenę formalną i był skierowany do oceny merytorycznej przez ekspertów i recenzentów zewnętrznych. Na spotkaniach informacyjnych pracownicy Centrum szczegółowo omówili ofertę konkursową, w tym ciągle rozszerzaną ofertę programów międzynarodowych oraz konkursy, które będą finansowane z funduszy EOG i funduszy norweskich.

W Dniach NCN 2019 wzięło udział blisko pół tysiąca osób, nie tylko z regionu łódzkiego, ale także z całej Polski.